Stare cmentarze
„Tym, którzy w Górach Sowich pozostali na zawsze– pamięci ofiar i ku przestrodze przyszłym pokoleniom”
Cmentarze pochodzą z okresu II wojny światowej, jak i z wielu lat poprzedzających ten okres. Usytuowane na terenie całej gminy. Na szczególną uwagę zasługuje Kwatera Ofiar Terroru Hitlerowskiego, która znajduje się na terenie miejscowego cmentarza komunalnego.
To na tym cmentarzu, na dwunastu wydzielonych kwaterach, spoczywają ofiary II Wojny Światowej. W latach 1943 – 1945 sprowadzeni zostali przez Niemców w Góry Sowie robotnicy przymusowi i jeńcy wojenni: Polacy, Ukraińcy, Rosjanie, Francuzi i Włosi. Umieszczeni w obozach pracy realizowali tajne przedsięwzięcie budowlane pod kryptonimem „Riese”. Nadludzka, katorżnicza praca, ciężkie warunki bytowe i sanitarne, niedożywienie i głód prowadziły do skrajnego wycieńczenia, chorób i śmierci. Dokładna liczba pochowanych nie jest znana.
W 1965 roku odbyła się w tym miejscu pierwsza wizja lokalna, Podjęto wtedy pierwsze działania wskazujące, iż należy ustalić wartość historyczną obiektu, a także przygotować projekt zagospodarowania i uporządkowania terenu. Obecny wygląd został wykonany w 1969 roku. Na murze pojawiła się też tablica – Ofiarom Faszyzmu 1939-1945 Społeczeństwo Walimia.
W roku 2016, z inicjatywy Polskiego Czerwonego Krzyża, popartej przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Wojewodę Dolnośląskiego, dla Kwatery Ofiar Terroru Hitlerowskiego, założona została imienna ewidencja cywilnych ofiar wojny w Walimiu. Ewidencja zawiera ujawnione 223 nazwiska pomordowanych i pochowanych robotników przymusowych – Polaków, Ukraińców i Rosjan. Nie znaleźli się tu Włosi – 14 osób ponieważ zostali ekshumowani w 1959r. r i pochowani na cmentarzu żołnierzy włoskich w Warszawie oraz Francuzi – 2 osoby ekshumowane w 1962. Wykaz ujawnionych nazwisk, czyli kserokopia maszynopisu w wersji oryginalnej, został przekazany w 1965 r do Biura Informacji i Poszukiwań Polskiego Czerwonego Krzyża przez Ministerstwo Sprawiedliwości – Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich.
Prowadzenie ewidencji, na podstawie tego wiarygodnego dokumentu, umożliwi w przyszłości na dopisywanie dalszych nazwisk, ustalonych przez Polski Czerwony Krzyż lub Międzynarodowy Czerwony Krzyż, na podstawie dokumentów nadsyłanych przez rodziny, które wciąż poszukują swoich krewnych.
W tej sytuacji Gmina Walim uznała za zasadne ustawienie na Kwaterze trzech granitowych tablic z ujawnionymi nazwiskami osób tutaj pochowanych. Tablice zostały wykonane z granitu strzegomskiego, pasującego wyglądem do obrzeży mogilnych, a środki na ten cel zabezpieczył Wojewoda Dolnośląski.
